Η κυβερνοεπίθεση είναι κάθε εσκεμμένη προσπάθεια να διαταραχθεί, να καταστραφεί ή να αποκτηθεί μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση σε πληροφοριακά συστήματα, δίκτυα ή δεδομένα. Οι επιθέσεις αυτές πραγματοποιούνται μέσω του διαδικτύου ή άλλων ψηφιακών καναλιών και στοχεύουν είτε οργανισμούς (κυβερνήσεις, εταιρείες, υποδομές) είτε μεμονωμένα άτομα.
Ακόλουθα παραθέτω δωρεάν ή ανοιχτού κώδικα εργαλεία για κάθε βασική κατηγορία κυβερνοεπίθεσης, με σκοπό την προφύλαξη και ανίχνευση. Τα εργαλεία αυτά είναι κατάλληλα για εκπαιδευτικούς, επαγγελματίες αλλά και πιο προχωρημένους χρήστες.
Κατηγορίες Κυβερνοεπιθέσεων:
1. Malware (Κακόβουλο Λογισμικό)
Κακόβουλα προγράμματα που εγκαθίστανται χωρίς τη γνώση του χρήστη (π.χ. ιοί, trojans, spyware, worms).
Συνέπειες:
- Καταστροφή ή αλλοίωση δεδομένων
- Μείωση απόδοσης του συστήματος
- Κλοπή προσωπικών ή επαγγελματικών πληροφοριών
- Μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση σε συστήματα
- Οικονομικές απώλειες (επαναφορά, συντήρηση)
Εργαλεία προστασίας:
- ClamAV – Ανοιχτού κώδικα antivirus για Linux και Windows. clamav.net
- Malwarebytes – Ανίχνευση malware και spyware (για Windows/Mac). malwarebytes.com
- VirusTotal – Online εργαλείο για σάρωση αρχείων/URLs με πολλαπλές μηχανές antivirus. virustotal.com
2. Phishing (Ηλεκτρονικό ψάρεμα προσωπικών στοιχείων)
Εξαπάτηση χρηστών μέσω ψεύτικων email ή ιστοσελίδων για κλοπή κωδικών, αριθμών καρτών, τραπεζικών στοιχείων.
Συνέπειες:
- Κλοπή χρημάτων από τραπεζικούς λογαριασμούς
- Παραβίαση προσωπικών δεδομένων
- Χρήση των στοιχείων για επιπλέον απάτες
- Επαγγελματικός εκβιασμός (π.χ. κλοπή στοιχείων πελατών)
- Νομικές επιπτώσεις για οργανισμούς που δεν προστατεύουν τους χρήστες τους
Εργαλεία προστασίας
- PhishTank – Online πλατφόρμα για αναφορά/ανίχνευση phishing URLs.
phishtank.com - SpamAssassin – Ανοιχτού κώδικα φίλτρο ανεπιθύμητης αλληλογραφίας.
spamassassin.apache.org - uBlock Origin – Επέκταση browser που μπλοκάρει κακόβουλα scripts και phishing domains.
github.com/gorhill/uBlock
3. DDoS (Distributed Denial of Service)
Οι Επιθέσεις Άρνησης Παροχής Υπηρεσιών υπερφορτώνουν ένα σύστημα/διακομιστή με αιτήματα, με σκοπό να τον καταστήσει μη διαθέσιμο.
Συνέπειες:
- Πτώση ιστότοπων και υπηρεσιών
- Απώλεια εσόδων και πελατών
- Ζημιά στη φήμη του οργανισμού
- Υψηλό κόστος αποκατάστασης και άμυνας
- Χρησιμοποιείται συχνά ως “στάχτη στα μάτια” για άλλες, πιο σοβαρές επιθέσεις
Εργαλεία προστασίας
- Fail2Ban – Ανοιχτού κώδικα εργαλείο για μπλοκάρισμα κακόβουλων IPs μέσω firewall. fail2ban.org
- ModSecurity – Web Application Firewall για προστασία από DDoS και SQL injection. modsecurity.org
- Cloudflare (Free Plan) – Προστασία ιστότοπων από DDoS μέσω CDN & WAF. cloudflare.com
4. Ransomware (Λυτρισμικό)
Κακόβουλο λογισμικό που κρυπτογραφεί τα αρχεία του θύματος και ζητά λύτρα για την αποκρυπτογράφηση
Συνέπειες
- Απώλεια πρόσβασης σε κρίσιμα αρχεία
- Πληρωμή λύτρων (χωρίς εγγύηση αποκατάστασης)
- Παρατεταμένη διακοπή λειτουργίας σε επιχειρήσεις και οργανισμούς
- Παραβίαση προσωπικών και επαγγελματικών δεδομένων
- Απαίτηση συμμόρφωσης με κανονισμούς GDPR (αν υπάρχει διαρροή δεδομένων)
Εργαλεία Προστασίας
- RansomWhere? (για macOS) – Ανιχνεύει ύποπτη δραστηριότητα που μοιάζει με ransomware. objective-see.org/products/ransomwhere.html
- Acronis Cyber Protect Free Tools – Εργαλεία backup & recovery για πρόληψη απώλειας. acronis.com
- No More Ransom – Πρωτοβουλία της Europol με δωρεάν εργαλεία αποκρυπτογράφησης. nomoreransom.org
5. SQL Injection
Εισαγωγή κακόβουλου κώδικα σε βάσεις δεδομένων μέσω φορμών ή ιστοσελίδων με ευπάθειες.
Συνέπειες
- Κλοπή δεδομένων χρηστών ή πελατών
- Διαγραφή ή αλλοίωση βάσεων δεδομένων
- Πρόσβαση διαχειριστή στο σύστημα
- Νομικές και κανονιστικές κυρώσεις (π.χ. GDPR)
Εργαλεία Προστασίας
- ModSecurity – WAF που ανιχνεύει και μπλοκάρει SQL injection.
- SQLMap – Εργαλείο δοκιμής SQL injection (για εκπαιδευτικούς σκοπούς, pentesting). github.com/sqlmapproject/sqlmap
- OWASP CRS (Core Rule Set) – Σύνολο κανόνων για χρήση με ModSecurity. coreruleset.org
6. Man-in-the-middle
Ο εισβολέας παρακολουθεί ή αλλοιώνει την επικοινωνία δύο μερών χωρίς να το γνωρίζουν
Συνέπειες
- Κλοπή προσωπικών ή εμπιστευτικών πληροφοριών
- Παραποίηση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο
- Υποκλοπή credentials (π.χ. σε Wi-Fi δίκτυα)
- Διαρροή οικονομικών συναλλαγών ή κωδικών
Εργαλεία Προστασίας
- HTTPS Everywhere (παλαιότερα της EFF) – Εξαναγκάζει χρήση HTTPS σε ιστοσελίδες. eff.org/https-everywhere
- Wireshark – Ανάλυση δικτυακής κίνησης για εντοπισμό ύποπτης δραστηριότητας. wireshark.org
- OpenVPN – Εργαλείο δημιουργίας ασφαλούς κρυπτογραφημένου VPN. openvpn.net
7. Zero-day attacks
Εκμετάλλευση ευπάθειας που δεν είναι ακόμη γνωστή στον κατασκευαστή λογισμικού
Συνέπειες
- Απόλυτη έκθεση των συστημάτων πριν υπάρξει ενημέρωση ασφαλείας
- Δυσκολία εντοπισμού και αντιμετώπισης
- Μεγάλο παράθυρο ευκαιρίας για καταστροφικές επιθέσεις
Ιστορικά Στοιχεία
Η Πρώτη Καταγεγραμμένη Κυβερνοεπίθεση
Η πρώτη γνωστή κυβερνοεπίθεση θεωρείται το “worm του Morris” το 1988, το οποίο εξαπλώθηκε μέσω του Διαδικτύου και καθυστέρησε ή παρέλυσε χιλιάδες συστήματα σε πανεπιστήμια και κρατικούς φορείς στις ΗΠΑ. Δημιουργός του ήταν ο φοιτητής Robert Tappan Morris.
Γνωστές Κυβερνοεπιθέσεις στο Εξωτερικό
- Stuxnet (2010)
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά περιστατικά κυβερνοπολέμου. Το Stuxnet, πιθανότατα δημιουργημένο από ΗΠΑ και Ισραήλ, στόχευσε πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Ήταν το πρώτο λογισμικό που είχε φυσική επίδραση σε υποδομή μέσω ψηφιακής παρέμβασης. - WannaCry (2017)
Εκτεταμένη επίθεση με λυτρισμικό που επηρέασε πάνω από 200.000 υπολογιστές σε 150 χώρες, μεταξύ αυτών νοσοκομεία, εταιρείες και κυβερνητικοί οργανισμοί. Το λογισμικό κλείδωνε τα δεδομένα και ζητούσε λύτρα σε Bitcoin. - SolarWinds Hack (2020)
Μία από τις μεγαλύτερες επιθέσεις κατασκοπείας στην ιστορία, η οποία επηρέασε δεκάδες οργανισμούς των ΗΠΑ, περιλαμβανομένων κυβερνητικών υπηρεσιών. Οι εισβολείς εισήγαγαν κακόβουλο κώδικα σε λογισμικό ενημερώσεων της εταιρείας SolarWinds.
Γνωστές Κυβερνοεπιθέσεις στην Ελλάδα
- Της Κυβερνοεπίθεσης στο δίκτυο του δημοσίου τομέα «ΣΥΖΕΥΞΙΣ», που τα πληροφοριακά συστήματα τέθηκαν εκτός λειτουργίας λόγω κυβερνοεπίθεσης.
- Του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ), το οποίο δέχτηκε επίθεση ransomware με κλοπή ευαίσθητων δεδομένων.
- Μεγάλων εταιρειών σε διάφορους κλάδους, όπως ναυτιλία, μέσα ενημέρωσης και ταξιδιωτικό κλάδο, που επλήγησαν από ransomware.
- Επίσης, η COSMOTE είχε δεχτεί κυβερνοεπίθεση το 2020-2021 με διαρροή δεδομένων, για την οποία επιβλήθηκαν μεγάλα πρόστιμα το 2022.
Οι κυβερνοεπιθέσεις δεν είναι απλώς τεχνικά ζητήματα, αλλά αποτελούν σοβαρή απειλή για την εθνική ασφάλεια, την οικονομία και την κοινωνική σταθερότητα. Η πρόληψη, η εκπαίδευση και η συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα είναι κρίσιμες για την αντιμετώπισή τους.
